در دین مبین اسلام و به ویژه در تاریخ مکتب تشیع به دلیل ویژگی های خاص بر حفظ حیات معنوی و عزت مسلمین در خصوص مبارزه با ظلم، تجاوز و فساد، به جهاد امر و تاکید شده است؛ که نمونه برجسته تاریخی آن واقعه جاودانه عاشورا است.
بدیهی است شیوه های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه نیز که امروزه متداول و مرسوم است از این امر مستثنی نخواهد بود که غالباً بدون در نظر گرفتن عوامل و مولفه ها و محتوای کیفی انجام می پذیرد که این مهم صرف نظر ازهزینه های مادی و معنوی، کارآمدی این فرهنگ را نیز خدشه دارمی سازد.
اگر معرفی شهدا و ایثارگران در شرایط امروز به خوبی و شایستگی صورت گرفته و به قالب های مرسوم و بیانه ای تکراری محدود نشود، بیشترین میزان تاثیر را بر تمام فضای جامعه بخصوص نسل سوم انقلاب خواهد نهاد.
کلیه ایثارگران و بویژه بانوان ایثارگر به طمع رسیدن به امکاناتی دست به اسلحه نبردند، بلکه عشق راستین آنها به رهبری و مردم این سرزمین باعث شد که حرکتی خالصانه به سوی کارزار داشته باشند و خود را فدا نمایند و از این طریق درخت انقلاب را آبیاری نمایند.
فرهنگ ایثار و شهادت منشا بیداری، آگاهی،جوان مردی، شجاعت و شور و نشاط مردم شده و جامعه را ازحالت سکون به حالت حرکت و جنبش در آورده است و خدمات بزرگی را به جامعه بشری ارائه نموده است.
برخی از روانشناسان غربی شهادت طلبی را به عنوان نوعی خودکشی یاد می کنند. این دیدگاه ممکن است برای برخی از انواع خودکشی ها جالب به نظر رسد، اما با موضوع شهادت طلبی جور در نمی آید .
یکی از فرهنگ های ناب حاصل از این مؤلفه ها، فرهنگ ایثار و شهادت است که ممکن است به دلیل تحریفات و انحرافاتی که در قسمت مؤلفه ها شکل می گیرد، دچار آسیب شود.
استوانه های هر کشوری و پایه های هر جامعه ای به پاک باختگان و طلایه داران عقیده و ایمان استوار است، یکی از پشتوانه ها و ذخایر غنی فرهنگ جامعه ما فرهنگ ایثار و شهادت است که از نسیم روح بخش اسلام در جامعه جاری شده است.
هویت دینی و ملی، دو زیر ساخت اساسی فرهنگ ایثارگری در ایران است. البتّه باید متذکر شد که این دو رکن خود اساسی ترین و پایدارترین ارکان فرهنگ نیز به شمار می آید.
فرهنگ ایثارگری، مختص جامعه اسلامی ما نیست که در هر کشوری سمبل ها و نمادهای ایثارگری وجود دارد و به دنبال آن مجموعه ای از ارزش هایی که وابسته به آن سمبل هستند نیز یافت می شود.
روحیه ایثار بر جای مانده از شهدای صدر اسلام تا شهدای دفاع مقدس وتا به امروز راهگشای رسیدن به درجات متعالی رشد ارزش ها و معنویاتی است که توسعه کشور را تنها در ابعاد مادی نمی خواهد رشد وتوسعه معنوی است که کشور اسلامی ایران را با تمامی جهان متفاوت معرفی می کند در دیدگاه های مختلف، توسعه مبتنی بر نگرش مادی حیات است.
شهادت حرکتی آگاهانه و به سوی روشنایی است. حرکتی که از بینش آغاز شده و بر اساس تفکر نیز پیش می رود. به همین دلیل، شهادت هیچ گاه قابل جمع با جهل و نادانی نبوده، بلکه برعکس مبارزه با جهل، نادانی و تاریکی از جمله اهداف اصلی آن می باشد .
در واقع امروزه می توان ازطریق فرهنگ سازی و ارتقاء سطح آگاهی ها و باورهای دینی مردم، از طریق رسانه های جمعی و به ویژه صدا و سیما، به عنوان مهمترین کانال های فرهنگ ساز، که هدایت گری روند کلی فرهنگ جامعه را بر عهده دارند، در احیاء، رونق، پیرایه زدایی و زمینه سازی هر چه بهتر و بیشتر این فرهنگ متعالی تلاش نمود.
نظام های آموزشی، هنری و علمی وهمچنین نظام سیاسی در چارچوب بعد اجتماعی فرهنگ قرار می گیرند؛ از این گذشته می توان گروه های نهادینه نشده، جنبش ها وفراگردهای اجتماعی را نیزجزیی ازهمین بعد اجتماعی به حساب آورد.
زمینه های شکل گیری فرهنگ ایثار و شهادت که یکی از ابعاد اصلی جهاد و مبارزه علیه باطل است، به صدر اسلام برمی گردد. اما این فرهنگ در زمان های مختلف فراز و فرودهایی داشته است.
در فرهنگ بشری، همیشه انسان های فداکار مورد احترام بوده اند. حتی کسانی که شهامت از خود گذشتگی ندارند، در برابر عظمت انسان های از جان گذشته، خضوع میکنند و لب به تحسین آنان می گشایند.